عطر، مخلوطی از اسانس‌ها یا ترکیبات معطر، مواد تثبیت‌کننده و حلال‌ها است که معمولاً به صورت مایع بوده و برای خوشبوسازی بدن انسان، حیوانات، غذا، اشیا، و محل زندگی استفاده می‌شود. مواد اولیه معطر سازنده عطر از طریق منابع گیاهی، حیوانی یا از روش‌های تولید مصنوعی مواد شیمیایی تهیه می‌گردد.
با مراجعه به متون قدیمی، مطالعات و حفاری‌های باستان‌شناسان معلوم شده‌است که عطرها در بعضی از تمدن‌های اولیه وجود داشته‌اند.
تاریخچه عطر
هنر عطرسازی از مصر باستان شروع شد و در ایران و روم باستان توسعه پیدا کرد. مصریان همه جا از مراسم مذهبی گرفته تا مقدمات تدفین و حتی لباس پوشیدن روزانه از عطر استفاده می‌کردند. ثروتمندان جامعه مصر، زن و مرد به طور یکسان، خود را با عطرهایی مانند زنبق زینت می‌دادند تا جایگاه خود را به دیگر اقشار جامعه نشان دهند.
باستان‌شناسان تنگ‌های مرمری کوچکی که مخصوص نگهداری عطر بوده در حفریات سیلک کاشان کشف کرده اند. قدمت آن‌ها به اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد بر می‌گردد.
اولین زن عطر ساز ثبت شده در دنیا زنی بنام تاپوتی می‌باشد. طبق لوحه‌های خط میخی در هزاره دوم قبل از میلاد، در بین النهرین می‌زیسته‌است. او گل‌ها و روغن‌ها را با دیگر مواد معطر، چندین بار متوالی تقطیر و صاف می‌کرده تا عطر مورد نظر را تولید کند.
باستان شناسان اخیراً نیز در قبرس کارخانه عطری که متعلق به ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌باشد پیدا کرده‌اند. به نظر می‌رسد کارخانه در زمینه تولید روایحی مانند گشنیز ، لورل ، میرت ، اسطوخودوس و رزماری فعالیت داشته است.نهایتاً تاریخچه عطر در فرانسه از روند تولید سنتی به تجاری، از سال ۱۹۱۱ در پاریس آغاز و باری دیگر یک صنعت عظیم، شکوفا شد.
کاربرد عطر در زمان های قدیم
در طول قرون متمادی، تمدن های مختلف، روش‌های جالبی برای استفاده از عطرها و رایحه‌ها داشتند. با اینکه از عطر و بخور دادن بیشتر در مراسم‌ها و آیین‌ها استفاده می‌شد، اما از آن‌ها برای معطر کردن حمام و بدن نیز استفاده می‌شد. در برخی از تمدن‌ها، که مهمترینشان مصر باستان بود، از عطرها حتی در مراسم خاکسپاری نیز استفاده می‌شد. همچنین از عطرها به منظور پاکسازی استفاده می‌کردند. چین باستان و اروپاییان قرون وسطایی معتقد بودند که عطر هوا را تصفیه می‌کند و از سرایت بیماری‌ها جلوگیری می‌کند.
پزشکان باستان برای معالجه عفونت و حتی بیماری‌های روانی از عطرهای دارویی استفاده می‌کردند. از سایر کاربردهای اولیه عطر می‌توان به اثرات ضد پیری و کمک به بهبود زیبایی اشاره کرد. در قدیم حتی دستکش‌های معطر وجود داشت و به صابون‌ها عطر اضافه می‌شد تا به تمیزی و تقویت بدن کمک کند. در ادامه نگاهی به تاریخچه عطر در تمدن‌های مختلف می اندازیم.
زادگاه عطر در مصر و یونان
.صنعت عطر از مصری‌ها به یونانیان و رومیان رسید
محبوب‌ترین گل‌ها در نزد کرتیان گل‌های سوسن و رز بود. آنان در تولید روغن‌های گیاهی مانند روغن زیتون و روغن بادام تبحر داشتند، همچنین توانستند تولید روغن رازیانه و ریشه زنبق زرد را نیز به این صنعت اضافه کنند. یونانیان اولین کسانی بودند که توانستند عطر مایع را به صورت مایع بسازند. البته این عطرهای مایع با آنچه امروز به عنوان عطر میشناسیم بسیار تفاوت داشت. این عطرها، پودرهای خوشبویی بودند که با روغن ترکیب می‌شدند و در آن از الکل استفاده نمیشد.
تئوفراستوس دانشمندی که در شهر آتن می‌زیست و درباره رایحه‌های مختلف، روغن‌ها و منشأ گیاهی این رایحه‌ها و حتی درباره نوع درک ما از بوها نیز تحقیق و تفحس کرده و به ارتباط بین قوه چشایی و درک ما پی برده بود.
عطر در روم باستان
در روم باستان، استفاده از عطر یکی از عوامل مهم زیبایی به حساب می‌آمد و بوی خوش زنان نشانه‌ای از سلامتی آن‌ها بود. به این دلیل که مواد موجود در لوازم آرایش زنان بوی بدی داشتند، آن‌ها سعی می‌کردند تا با استفاده زیاد از عطر این بوی ناخوشایند را از بین ببرند. استفاده از عطر در روم باستان بسیار رایج بود. این عطرها به شکل جامد، مایع و استیکی بودند و اغلب با استفاده از گل‌ها، گیاهان و روغن‌ها و به روش عصاره‌گیری ساخته می‌شدند. فناوری تقطیر برای ساخت عطر از کشورهای شرقی می‌آمدند. استفاده از دئودرانت‌ها هم رایج بود که ترکیبی از زاج سفید، گل زنبق و گلبرگ‌های گل سرخ بودند. رومیان باستان به جای عطرها، استفاده از روغن‌های معطر را ترجیح می‌دادند که از گلبرگ گل‌ها، ادویه‌ها و سایر مواد طبیعی ساخته می‌شدند و اصل آن‌ها متعلق به شرق و کشور شهرهای یونان باستان بود. مصارف این روغن‌های معطر با آنچه که ما امروز میشناسیم، کاملا تفاوت داشتند.
عطر در ایران
در حدود ۲۵۰۰ سال پیش ایرانیان باستان از عطر و مواد خوشبوکننده به صورت زینتی و تجملاتی استفاده می‌کردند. ایرانی‌ها روزانه بدنشان را با مواد معطر را شستشو می‌دادند. ایران باستان یکی از مهم‌ترین مراکز تولید روغن‌ها و عصاره‌های معطر گیاهی بوده است. عطرسازان ایرانی با خیساندن گل‌ها و گیاهان معطر در روغن‌های اشباع شده و ترکیب آن‌ها با یکدیگر، عطریات مختلفی درست می‌کردند که در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گرفت. تقطیر سیستماتیک عطرها در قرون وسطی به وسیله دانشمندان ایرانی صورت گرفت.
تاریخچه عطر در ایران به اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد برمی‌گردد. اولین عطر ایرانی در محوطه باستانی سیلک، تُنگ‌هایی کوچک از جنس مرمر کشف شدند که مخصوص نگهداری عطر بودند.
روش‌های تقطیر در کشورهای شرقی به طور قابل توجهی صنعت عطرسازی و الخصوص علم شیمی در جهان غرب را تحت تأثیر قرار داد. زکریای رازی دانشمند بزرگ ایرانی نیز با کشف الکل، نقش بسیار مهمی در توسعه صنعت عطر بر عهده داشته است.
صنعت عطرسازی
در حالی که بوهایی که امروزه ما دوست داریم به مقدار کمی تغییر کرده اند اما روش‌های پیدا کردن عناصر این عطرها تغییرات بسیار زیادی داشته‌اند. برای مثال در تاریخچه عطر و ادکلن عنبر سائل که به خاطر بوی شیرین و تازه و دریایی‌اش معروف است در غده‌های وال‌ها پیدا می‌شد یا عنصری در آهوهای کوهی وجود دارد که به خاطر بوی خوب این نوع از آهو ها را به دلیل شکار فراوان با خطر نابودی نسل مواجه کرده بود.
امروزه شرکت‌های عطرسازی از مخلوط عناصر مصنوعی برای تقلید کردن بوی این عناصر استفاده می‌کنند. این دانش و همچنین درست کردن عطرها توسط شرکت‌ها و برندها در اواخر قرن 19 تبدیل به تولید صنعتی به شکل امروزی شد. در واقع صنعت عطرسازی مدرن از اواخر قرن نوزدهم میلادی که تولید مواد شیمیایی و مصنوعی معطری همچون وانیلین و کومارین ممکن شد، شروع گردیده‌است. در اواسط قرن بیستم شرکت‌های مختلفی تاسیس شدند و عطرهای فراوانی با انواع بو های مختلف سالانه روانه بازار می شدند که این روند تا به امروز همچنان ادامه دارد.
